Anadolu’da Yaşamış Medeniyetler Nelerdir?

Batıda küçük Asya, doğuda Avrasya olarak nitelendirilen Anadolu toprakları, binlerce yıldır dünyanın en güzel medeniyetlerine ev sahipliği yapmış. Anadolu’da yaşamış medeniyetler, yıllardır yabancı araştırmacıların bölgeye kazı ve akademik makaleler yapması için ziyaret edilmiş. Ne yazık ki bunun yanında tarihi eser düşkünü kaçak kazıcılar, yüzbinlerce tarihi eserleri bu topraklardan kaçırarak dünyanın “en büyük” müzeleri olarak tabir edilen müzelere kaçırmışlar. Sadece Britanya Müzesi’nde yüzlerce Anadolu buluntuları mevcut.

Her ne kadar Anadolu’da yaşamış medeniyetlerin buluntularına zamanında sahip çıkamamış olsak da bugün bu medeniyetlerin bize bıraktığı en güzel şeylere biz sahibiz. Bahsettiklerimiz şeyler tarihi yapılar. Üç tarafı denizlerle çevrili olan, Avrupa ve Afrika’dan kara ve deniz yoluyla ulaşım sağlayabileceğiniz “dünyanın kalbi” Türkiye neden medeniyetler beşiği oldu?

• Bunların birkaç farklı sebebi var. Bunlar:
• Üç tarafının denizlerle çevrili olması
• Ulaşımın kolay olması
• İklim koşullarının ılımlı olması ve verimli toprak yapısı
• Toplumların kendi kültürlerini biriktirmesi
• Mısır, Ege ve Yunan medeniyetlerinden etkilenmesi

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetler ve imparatorluklar

• Sümerler (MÖ 4000-2000)
• Hititler (MÖ 2000 ile MS 600 arasında)
• Frigyalılar (MÖ 1200-676)
• Libyalılar (MÖ 700-546)
• Urartular (MÖ 844-590)
• Persler (MÖ 543-333)
• Makedonya İmparatorluğu
• Roma İmparatorluğu
• Bizans (395-1071)
• Türkler (1071-…)

MÖ 2000 ile MS 600 yılları arasında var olan Anadolu medeniyetleri

Sümerler:

Bağımsız şehir devletlerinde yaşamışlardır.  Ur, Uruk ve Lagaş en önemli şehirleriydi. Şehir devletleri, Ensi veya Patesi olarak bilinen papaz-krallar tarafından yönetiliyordu. Çok tanrılı Sümerler tapınaklarına Ziggurat adını verdiler. Taşların olmaması nedeniyle evler ve tapınaklar kerpiç duvarlardan ve tuğlalardan yapılmıştır. Bugünün uygarlığının temelini oluşturan çivi yazısını keşfedenler Sümerlerdir.

Tarihte ilk yazılı yasaları oluşturdular ve bu nedenle, hukukun üstünlüğüyle yönetilen dünyanın ilk eyaleti olarak adlandırılabilirler. Lagash Kralı Urukagine tarafından tasarlanan ilk yazılı yasalar fidye ve maliyet sistemine dayanıyordu. En önemli destanları Gılgamış, Yaratılış ve Kasırga destanıydı.

Hititler:

Bölgeye Kafkasya’dan geldiklerine inanılıyor. Kızılırmak nehri etrafında kurulmuşlar ve başkentleri Hattuşaş olmuş. Mısır ve Suriye ile girdikleri savaş sonrasında yenilerek imzaladıkları Kades Anlaşması tarihteki ilk yazılı anlaşma olarak biliriniz. Krallarının yetkilerini sınırlayan Pankus adında bir meclisleri vardı. Kraldan sonra en yetkili kişi kraliçeydi. Krallıklarının tarihi kayıt altına aldıkları Anal adında bir günlükleri bulunur.

İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları onlara aittir. Taşları düzleştirerek yaptıkları rölyefleri tanrı olarak görüyorlardı. Medeniyetleri Asurlar tarafından yıkıldı.

Frigyalılar:

M.Ö 800 yılında Anadolu’da Sakarya nehri etrafında kurulan Frigyalılar’ın Bitinya bölgesinden geldiği düşünülmektedir. Bugün Afyon, Eskişehir ve Kütahya illerinin buluştuğu geniş bir bölgede kalıntılarını ve anıt mezarlarını görebilmek mümkün. Kimmerler tarafından yok edilene kadar büyük bir uygarlık sahibi olmuş, Gordion şehrini başkent yapmışlardı. Bilindiği kadarıyla en büyük tanrıçaları Kubele idi. Dokumacılık ve flüt gibi çalgıların mucitleri olarak bilinir ve Tapetes adı verilen kilim sanatıyla bilinirler.

Lidyalılar:

Gediz ve Menderes nehirleri arasındaki bölge Lidya olarak bilinirdi. Başkentleri Sard şehridir. Ticaretle büyümüş bir medeniyet olan Lidyalılar aynı zamanda parayı ilk kullananlar olarak tarihe geçmiştir. Krallıkları Efes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’na kadar etkili olmuştu. Krallıkları Persler tarafından yıkılmıştı. Tarihçilere göre kendilerine ait orduları olmaması ve paralı askerler yıkılışlarındaki en büyük sebep olmuştur.

İyonlar:

İzmir Körfezi ve Güllük Körfezi arasına kadar uzanan bölgede yaşamış olan İyonlar bu topraklara İONYA adını vermişlerdi. Yunanistan’dan gelerek kendilerine ait şehirlerini kuran İyonlar’ın başlıca şehirleri bugünkü Efes, Milet, İzmir ve Bodrum civarında kurulmuştu. Bugün hala ayakta olan Efes’teki Artemis tapınağını inşa edenler onlardı. Deniz ticaretinde ilerlemiş ve diplomatik ilişkilere önem vermişlerdi. Edebiyatlarının en önemli parçası Homeros’a ait “İlyada ve Odessia” efsanesiydi. Sanat ve bilimde ilerlemeye kaydetmiş, matematikte Thales, Pisagor, tarihte Homer, tıpta Hipokrat ve felsefede Diyojen gibi önemli tarihi karakterler onlara aittir.

Urartu:

Van gölü ve çevresinde kurulan medeniyetin başkenti Tusba’ydı. Kralın ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönettiğine inanılıyordu. Madencilikte ilerlemişler ve günümüze kadar ayakta durabilmiş kaleleri ve su kanalları ile bilinmekteler.

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetler Hakkında Kısa Bilgiler:

Anadolu’da kurulan eyaletler çoğunlukla krallar tarafından yönetiliyordu. Kral, başkomutan, baş yargıç ve baş rahipti. Bu da kralın tüm askeri, siyasi ve dini gücü kendi elinde tuttuğunu gösteriyor. Kendisinin aynı zamanda baş rahip olması, laik olmadıklarını gösterir.

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerin Dini İnançları

Çok tanrılı inanca sahip topluluklardı.

Hititler kendi tanrılarının yanı sıra Küçük Asya, Lidya ve Yunan tanrılarına da inanıyorlardı. Bu Anadolu’daki inançların etkileşimini gösterir

Urartular ölümden sonra hayata inanmışlar ve bu yüzden mezarlarını ev, oda gibi yapmışlar ve çeşitli eşyalarla gömülmüşlerdir.

Frigyalılar’ın en büyük tanrısı Tanrıça Kibele’ydi

Efes’teki Arthemis tapınağı Lidyalılara aittir

Deniz ticaretini iyonlar geliştirildi

Mezopotamya’da Efes’ten başlayıp Ninova’ya kadar uzanan Kral Yolu’nda etkili oldu

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerin Sosyal ve Ekonomik Yaşamları

1- Toplum soylular, rahipler, hür insanlar ve köleler gibi sınıflara ayrıldı

2- Ekonomik hayatın temeli tarım, ticaret ve hayvancılıktı

3- Urartular madencilikte gelişti

4- Lidyalılar ticarette ilerlediler, tarihte parayı ilk kullananlar oldu

5- Deniz ticaretinde ilerleyen iyonlar

– Efes’ten başlayıp Mezopotamya’da Ninova’ya kadar uzanan Kral Yolu’nda Lidyalılar etkili oldu.

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde Edeniyat

1. Sümerler Anadolu’da yazı geliştirdiler. Hititler ve Urartular, Asurlulardan aldıkları çivi yazısı ile kendi keşfettikleri hiyeroglifi kullandılar.
2. İyonlar ve Lidyalılar fenike yazı tipini kullandılar ve İyonlar bunu batıya yaydı
3. Kralların yaşamlarını anlatan ve nesnel tarih kayıtlarını başlatan Anal adlı günlükleri vardı.
4. Suriye konusunda Mısır ile girdikleri savaş neticesinde Kadeş Antlaşması’nı imzaladı. Bu, bilinen tarihteki ilk yazılı anlaşmadır.
5. Edebiyatlarının en önemli parçası Homeros’a ait “İlyada ve Odessia” efsanesidir.

Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde Sanat ve bilim:

1. Hititler taşları düzleştirip Tanrı kabartmaları yaptılar (İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları onlara aittir)
2. Kaleleri ve su kanalları ile tanınır (Toprrakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri)
3. Sanat ve bilimde ilerleme kaydetmiştir. Matematikte Thales ve Pisagor, Tarihte Homer, Tıpta Hipokrat ve Felsefede diyojen vardı.
4. Hititler ve Frigyalılar dokumacılıkta ilerlediler. TAPETES adı verilen halıları ve kilimleriyle ünlüdür.

“Tedavisi Olmayan Psikolojik Hastalıklar Nelerdir?” konulu makalemizi okumak için buraya tıklayabilirsiniz.